Fatiha Suresi hakkında Tefsir ve izahat

ħْاø[isim] kelimesi, ilk harfi sükûn üzere mebni olan on kelimeden bi-ridir. Araplar söze bu kelimelerle başlayacakları zaman başına Hemze eklerler; böylece cümle başının sakin harf ile olmamasını sağlarlardı. Çünkü Arapların bu hususta genel uygulamaları; başlangıçta harekeli harf, sonda ise sakin harf kullanmak şeklindedir. Çünkü dilleri her tür telaffuz hatası ve nahoşluktan salim olup, son derece sağlam ve güçlü bir şekilde vaz’ edilmiştir. Fakat [ilk harfi sakin olan] bu kelimeler cümlenin başında değil de, içerisinde kullanıldıkları zaman, başına herhangi bir şey ilave etmeye ihtiyaç duyulmaz. Bazı Araplar bunların başına Hemze eklemez; onun yerine, sakin olan ilk harfe hareke verir, ism kelimesi yerine sim ve süm kelimelerini kullanırlar. Şairin şu beyti buna örnektir:Her sûrede adı bulunan Zât’ın adıyla...[20] Yine ism kelimesi, ‘son harfi hazfedilen’ yed[el] ve dem[kan ] gibi keli-melerden olup, aslı simvundur; bunun delili de isim kelimesinin esmâ’un, sümey-yun, semmeytu gibi türevlerinin bulunmasıdır. Kelimenin türediği kök, [yücelik ifade eden]sümüvvun köküdür; zira bir şeye isim vermek, onu yükseltmek de-mektir. Bu kabilden olmak üzere, lakap kuranin ilk suresi takma için õَ×َĬ kelimesi kullanılmıştır; bu kelime, sesi ‘yükseltme’ anlamındaki nebr mânasındaki nebz kökünden gel-mektedir; nibz de hurmanın ‘üst’ kabuğu anlamındadır.[21] ŞayetŞayet “İsm kelimesinin başındaki Elif , neden َכِّÖَرِħْאøِÖ[Alâk 96/1] âyetinde yazıldığı halde Besmele ’de hazfedilmektedir?” dersen,şöylederim:dersen, şöyle derim: Besmele’nin sık tekrar edilen bir ifade olmasından dolayı, Besmele’de Elif ’i hazf ederken ismin baştaki [Hemze ’li] kullanılışını değil, aradaki kullanılışını esas almışlardır. Nitekim “Besmele’de Elif ’in hazfini telafi etmek için Bâ harfi uzatılarak yazıldı” demişlerdir. Ömer b. Abdülaziz ’in [v.101/720] de, kâtibine “Bâ’yı uzun, Sin’in dişlerini belirgin, Mîm’i de dairevi yaz” dediği rivayet edilir.[22] Allah kelimesinin aslı “ilâh”tır. Şair şöyle demiştir:Sevgilimi bir ceylan olarak nitelemekten Mutlak İlâh’a sığınırım...Nâs da Allah lâfzı gibidir; onun aslı da unâstır. Şair şöyle demiştir:Ölümler, kendilerini güvende hisseden insanları gelip bulur. Yani baştaki Hemze hazfedilip, onun yerine harf -i tarif getirilmiştir [el-lâh]. Bu sebepledir ki, [el-lâh’ın Hemze’si hazfedilmeden] tıpkı yâ ilâh der gibi, katı’ Hemze’siyle yâ Allāh diye nida edilmektedir.